بازی یکی از فعالیتها و اهداف مهم کودک در زندگی است. او نمیتواند از راه دیگری غیر از بازی به کشف محیط پیرامون خود بپردازد و استعدادهای خود و توانای هایش را شناسایی کند و آنها را بکار بگیرد. کودک در حین بازی به تمرین زندگی بزرگسالی میپردازد وکودکانی که به اندازه کافی و به درستی بازی نمیکنند از رشد ذهنی مناسب و اجتماعی کافی بی بهره هستند.
بازی نماینگر تلاش کودک برای سامان بخشیدن به تجربه های خود یعنی دنیای خویش است. کودک در خلال فرایند بازی احساس می کند که کنترل امور را در دست دارد حتی اگر در عالم واقع شرایطی خلاف آن بر کودک حاکم باشد .
در بازی درمانی ، بازی به عنوان موقعیتی در نظر گرفته میشود که در آن کودک می تواند از طریق خلق موقعیت های الگو با تجربیات خود بر خورد کرده، با بر نامه و به صورت تجربی بر آنها تسلط یابد و این اصل راهنمای بازی درمانی است.
بازیهای کودکانه از دید بزرگسالان فقط برای تفریح و وقت گذرانی است. اما در واقع بازیهای خلاقانه و تخیلی به رشد ادراک کودکان کمک کرده و احساساتشان را تعادل می بخشد از طریق بازی است که اعتماد به نفس و خود سازی کودک رشد کرده و او یاد می گیرد که درباره احساساتش حرف بزند، تصمیم گیری کند و بتواند در زندگی واقعی با موقعیت های مختلف رو به رو شود. بازی نوعی درمان است که به کودک کمک می کند تا بر مشکلاتی که در زندگی واقعی وجود دارند غلبه کند.
بازی درمانی به چه شکل صورت میگیرد؟
بازی درمانی به این صورت است که کودک در محیطی امن مشغول بازی میشود و نیازی نیست از او بخواهیم حرف بزند و یا از احساس و مشکلات او بپرسیم. درمانگر وسایلی از قبیل عروسک، ماشین، توپ، حیوانات مختلف، وسایل نقاشی ،شن و… در اختیار کودک قرار میدهد تا کودک در محیطی صمیمانه که توسط درمانگر به وجود آمده و با تشویق او با زبان سمبولیک خاص بازی، مشکلاتش را بیان کند . در حین بازی درمانی محدودیتهای اندکی برای کودک وجود دارد، او می تواند با آزادی تمام بازی کند . در چنین محیطی که کودک از آزادی عمل بر خوردار است درمانگر از نحوه بازی و رفتار کودک کم کم به آشفتگی و اضطراب او پی می برد . درمانگر از تکنیکهای مناسب و خاصی استفاده میکند تا به کودکی که با احساسات منفی درگیر است کمک کند در زندگی واقعی، سازو کارهای تطبیقی با محیط برایش فراهم شود.
در کودکان بی قرار حواس پرت که کنترل کمی روی حرکات بدنی خود دارند و براحتی هم متوقف نمی شوند، بازی کمک می کند تا تنش آنها آرام شود یا کودکانی که مورد ضرب و شتم و آزار جنسی قرار گرفته اند، می توانند از طریق بازی درمانی تا حد زیادی به آرامش و بهبود برسند. درمانگر از طریق بازی درمانی یک موقعیت بازی را به صورت کلی ایجاد می کند که کودک بتواند ترس و تنش خود را بیرون بریزد، در حقیقت در بازی را نشان می دهد. خود درونی اش درمانی کودک شدت احساساتی که برخی کودکان در طول بازی درمانی از خود نشان می دهند گاهی بسیار تعجب آور است، احساساتی چون تنفر، ترس، تنهایی، ناامنی، احساس شکست، بی کفایتی و احساس ناخواسته بودن از این گونه احساسات است و غالبا شروع این احساسات باعث محرومیت و انحراف شخصیت کودک می شود.
در حال حاضر ناآگاهی های والدین برخی کودکان سبب شده است که اختلالات عاطفی و رفتاری کودکان مانند ترس، خشم، دروغگویی، حسد، شب ادراری، وسواس، ناخن جویدن و … شیوع بیشتری پیدا کند.
نقش بازی در رشد اجتماعی کودک
- موجب ارتباط کودک با محیط بیرون میشود و دنیای اجتماعی او را گسترش می دهد.
- موجب شکوفایی استعدادهای نهفته و بروز خلاقیت می شود.
- همکاری، همیاری و مشارکت کودک توسعه می یابد.
- با رعایت اصول و مقررات آشنا می شود.
- همانند سازی با بزرگسالان را می آموزد.
- با مفهوم سلسله مراتب آشنا شده و آن را رعایت می کند.
- رقابت را می آموزد و شکست را بطور واقعی تجربه می کند.
- قدرت ابزار وجود پیدا می کند و از ترس، کمرویی و خجالت بیهوده رها می شود.
- حمایت از افراد ضعیف را می آموزد.
نقش بازی در رشد عاطفی کودک
- نیاز به برتری جویی را ارضاء می کند.
- موجب ابراز احساسات عواطف ترس ها و تردید ها، مهر و محبت ؛ خشم و کینه و نگرانی ها می شود.
- تمایل به جنگجویی و ستیزه گری را کم می کند.
- برون نگری کودک را افزایش می دهد.
نقش بازی در رشد جسمی کودک
- موجب رشد هماهنگ دستگاه ها و اعضای مختلف بدن می شود.
- باعث تقویت حواس کودک می شود.
- نیرو و انرژی بدن را به بهترین شکل مصرف می کند.
- کودک به توانمندی های فکری و بدنی خود آگاهی پیدا می کند.
نقش بازی در رشد ذهنی کودک
- در یاد گیری زبان نقش بسزایی دارد.
- در رشد هوشی کودک بسیار مؤثر است.
- با مفاهیم ساخت ؛ فضا و شکل آشنا می شود.
- رفتارهای هوشمندانه کودک تقویت می شود .
- موقعیت استفاده از قوه ی تخیل در کودک به وجود می آید .
- زمینه ی بهتری برای تفکر فراهم می کند.
چه افرادی می توانند از خدمات بازی درمانی استفاده کنند؟
همه کودکان بحرانهای احساسی را از سر می گذرانند اما بعضی از کودکان با مشکلات جدی در گیر می شوند از قبیل:
- مشکلات رفتاری
- خشونت خانوادگی
- طلاق والدین
- بیماریهای مزمن
- افسردگی کودکان
- ترس و اضطراب
- پرخاشگری
- مهارت اجتماعی و ارتباطی ضعیف
- نداشتن اعتماد به نفس
- شب ادراری، ناخن جویدن
و… البته تشخیص نیاز کودک به کمک حرفه ای و تخصصی، کاری بسیار سخت و پیچیده است که این امر توسط روانشناس و درمانگر کودکان صورت می گیرد.
