سندروم Fear of missing out که بهاختصار به نام سندروم FOMO معروف است به معنی ترس ازدستدادن چیزی است. در سال ۲۰۱۳ در فرهنگ لغت آکسفورد، سندروم فومو به معنی «احساس ناخوشایند و گاهاً دائمی ازدستدادن چیزی مثل زمان و امکانات و شرایط» افزوده شد. زمانیکه فرد احساس یا اینگونه برداشت میکند که به دیگران بیشتر خوش میگذرد، زندگی بهتری دارند یا چیز های بهتری نسبت به او تجربه میکنند، میگوییم ترس از دست دادن رخ داده است. فرد در این حالت عمیقا احساس حسادت میکند و عزت نفسش خدشه دار میشود. شبکه های اجتماعی مجازی مثل اینستاگرام و فیسبوک سهم زیادی در بروز این احساس دارند. فرد احساس می کند که دیگران از بودن و حضور در یک تماس مجازی لذت یا اوقات خوشایند و یا یک تجربه بینظیری داشته اند ولی او از آن بی نصیب و بیاطلاع ماندهاست. این سندرم نوعی احساس نیاز برای چک کردن دائمی گوشی است که در صورت عدم دسترسی، نوعی اضطراب و دلهره در فرد ایجاد می کند و تا زمانیکه فرد گوشی را چک نکند، ادامه مییابد و دوباره تا شروع افزایش اضطراب، کاهش خواهد یافت. این مسئله میتواند گسترش یابد و چیزی شبیه به وسواس فکری عملی ایجاد؛ احساس اجبار برای چک کردن گوشی با هدف از دست ندادن اخبار، اتفاقات و اطلاعات.
اما این سندروم برای هرکسی با هر سلیقهای ممکن است رخ بدهد؛ برای افرادی که اخبار و اتفاقات روز را به طور دائم دنبال میکنند، ترس ازدستدادن جدیدترین و مهمترین اخبار و وقایع روز منجر به اضطراب و استرسی میشود که فرد دائماً کانالها و صفحات مجازی به همراه اعلانهایشان را چک میکند؛ افرادی که حضور فعال و زیادی در شبکههای اجتماعی دارند، به طور دائم اعلان تلفنهایشان را چک میکنند که مبادا افراد یا شخصی خاص برایشان کامنت یا لایک گذاشته باشد. این که افراد چه چیزی را در مورد تجارب و رویدادهای زندگی خود در رسانه های اجتماعی پست می کنند، متفاوت است. فومو (FOMO) هنگامی رخ می دهد که فرد شروع به مقایسه خود و تجارب خود با دیگران می کند و در واقع از آنچه که ممکن است از دست بدهد، می ترسد. اما یکی از مسائلی که مزید بر علت شده و به این سندروم در بعضی از افراد دامن زده است، گسترش بازارها و مارکت های مجازی با ارائه فروشهای فوقالعاده و تخفیفهای ویژه است؛ مسئلهای که افراد برای اینکه این فرصتهای مالی و اقتصادی را از دست ندهند، به طور افراطی از صفحه تلفنهای هوشمند گرفته تا اعلان نرمافزارهای مربوطه را بررسی میکنند.
پیامدهای سندروم فومو
این اختلال بهواسطه ایجاد وابستگی و اعتیاد به شبکههای مجازی و اجتماعی، در ارتباطات اجتماعی افراد در جهان حقیقی، میتواند بر شکلگیری اهداف بلندمدت و خودشناسی افراد نیز اثر منفی داشته باشد؛ حس نارضایتی شدید نسبت به تجارب زندگی و حس کمبود ایجاد کند. بهواسطه استفاده بیش از حد از شبکههای اجتماعی، موجب شکل گیری تجارب اجتماعی و احساسی منفی شود یا نارضایتی عمومی نسبت به زندگی ایجاد کند و بر حالت روحی افراد اثرات منفی بگذارد.
نکتهای بسیار مهم این است که شرکتهای تولیدکننده نرمافزار خصوصاً برنامههای شبکههای اجتماعی، برنامههای خود را بهگونهای طراحی میکنند که باتوجه به سیستم پاداش مغز، ارتباط و تعامل میان انسان و ماشین (در اینجا یعنی نرمافزار) یک ارتباط حداکثری باشد و به عبارتی اعتیاد آور شود.
پژوهش های انجام شده در مورد سندرم فومو
فومو مثل مکانیزمی عمل می کند که باعث استفاده ی بیشتر از شبکه های مجازی می شود. دختران افسرده معمولا بیشتر از شبکه های مجازی استفاده می کنند همچنین اضطراب در پسر ها باعث استفاده ی بیشتر از شبکه های مجازی می شود. این نشان می دهد که افزایش استفاده از شبکه های مجازی منجر به بالا رفتن میزان استرس در اثر فومو می شود.
بروز فومو در اثر استفاده از شبکه های مجازی بر سن و جنسیت برتری دارد
پژوهش ها نشان داده است که افراد از تمام سنین می توانند فومو را تجربه کنند. طبق یک پژوهش در مجله ی پژوهش های روانپزشکی، ترس از دست دادن با استفاده بیشتر گوشی هوشمند و شبکه های مجازی در ارتباط است و این پیوند ربطی به سن یا جنسیت ندارد. موضوع دیگر اینکه هم استفاده از رسانه های مجازی و هم استفاده ی بیش از حد از گوشی هوشمند با تجربه ی شدید تر فومو ارتباط دارد. استفاده از گوشی هوشمند به ترس از قضاوت منفی و حتی مثبت دیگران و تاثیر منفی روی خلق و خو مربوط است.
فومو و رضایت پایین از زندگی با هم در ارتباطند
مقاله ی دیگری که در مجله ی کامپیوتر و رفتار انسان منتشر شده، نشان می دهد که ترس از دست دادن با احساس برآورده نشدن نیاز ها و رضایت پایین از زندگی در ارتباط است. همانطور که از پژوهش های دیگر برمی آید، پیوند زیادی بین فومو و استفاده ی بیشتر از شبکه های مجازی وجود دارد. به نظر میرسد فومو هم با احساس نیاز به مشارکت در صفحات مجازی و هم با افزایش این مشارکت در ارتباط است. این بدین معنی است که فومو و عادت استفاده از صفحات مجازی منجر به چرخه ی تغییر ناپذیر و منفی در زندگی میشود.
ترس از دست دادن می تواند خطرناک باشد
جدا از افزایش نا رضایتی، ترس از دست دادن می تواند منجر به مشارکت بیشتر در رفتار های نا سالم شود. مثلا، طبق پژوهش در مجله ی کامپیوتر و رفتار انسان، اختلال فومو با پرت شدن حواس هنگام رانندگی ارتباط دارد که در بعضی موارد مرگبار است.
چگونه FOMO را به حداقل برسانیم
خوشبختانه، اگر اغلب احساس FOMO میکنید، میتوانید برای کاهش آن اقداماتی انجام دهید. تحقیقات نشان میدهد که ترس از دست دادن میتواند ناشی از ناراحتی و عدم رضایت از زندگی باشد و این احساسات میتواند ما را به استفاده بیشتر از رسانههای اجتماعی سوق دهد. مشکل اینجاست که تعامل بیشتر با رسانههای اجتماعی میتواند احساس ما را نسبت به خودمان و زندگیمان بدتر کند، نه بهتر.
خوب است بدانید که تلاشهای ما برای کاهش احساسات FOMO اغلب میتواند منجر به رفتارهایی شود که آن را تشدید میکند. با این حال، درک اینکه مشکل کجاست میتواند شروع خوبی در غلبه بر این مشکل باشد. راهکارهای زیر میتوانند کمک کننده باشند:
تمرکز خود را تغییر دهید
به جای تمرکز بر آنچه که ندارید، سعی کنید به آنچه که دارید توجه کنید. این کار در رسانههای اجتماعی، جایی که ممکن است با تصاویر چیزهایی که نداریم بمباران شویم، سخت میشود، اما امکانپذیر است. افراد مثبت بیشتری را دنبال کنید؛ افرادی را که بیش از حد خودنمایی میکنند یا هیجانات منفی را در شما ایجاد میکنند، دنبال نکنید.
میتوانید فید خود را تغییر دهید تا کمتر آنچه که FOMO شما را تحریک میکند و بیشتر آنچه که باعث میشود احساس خوبی نسبت به خود داشته باشید، نشان داده شود. روی شناسایی آنچه ممکن است شادی شما را کاهش دهد کار کنید. برای کاهش هیجانات منفی تلاش کنید و در عین حال چیزهای بیشتری به فید خود (و زندگی خود) اضافه کنید که شما را خوشحال میکند.
دورههای سمزدایی دیجیتال را امتحان کنید
گذراندن زمان زیاد در گوشی یا رسانههای اجتماعی میتواند FOMO را افزایش دهد. کاهش استفاده از آنها یا حتی انجام یک سمزدایی دیجیتال که در آن برای مدتی از هیچ دستگاه دیجیتالی استفاده نمیکنید، ممکن است به شما کمک کند تا بیشتر روی زندگی خود بدون مقایسههای مداوم تمرکز کنید.
اگر انجام یک سمزدایی دیجیتال کامل امکانپذیر نیست، از برخی برنامههای رسانههای اجتماعی که هیجانات منفی را در شما ایجاد میکنند، کمتر استفاده کنید. موقتاً آن برنامهها را حذف کنید، محدودیت روزانه برای استفاده از آنها تعیین کنید یا فید خود را برای حذف افرادی که احساس بدی نسبت به خود یا زندگی شما دارند، اصلاح کنید.
ژورنال نویسی
معمول است که در رسانههای اجتماعی پست بگذارید تا کارهای سرگرمکنندهای که انجام میدهید را به اشتراک بگذارید. با این حال، ممکن است متوجه شوید که کمی بیش از حد در مورد اینکه آیا مردم تجربیات شما را تأیید میکنند یا نه، حساس هستید. اگر اینطور است، ممکن است بهتر باشد برخی از عکسها و خاطرات خود را آفلاین نگه دارید و یک دفتر خاطرات شخصی از بهترین خاطرات خود، آنلاین یا روی کاغذ، ایجاد کنید.
ژورنال نویسی میتواند به شما کمک کند تا تمرکز خود را از تأیید عمومی به قدردانی خصوصی از چیزهایی که زندگی شما را عالی میکنند، تغییر دهید. این تغییر گاهی میتواند به شما کمک کند تا از چرخه رسانههای اجتماعی و FOMO خارج شوید.
به دنبال ارتباطات واقعی باشید
ممکن است زمانی که احساس افسردگی یا اضطراب دارید، به دنبال ارتباط بیشتر باشید و این سالم است. تجربه احساسات تنهایی یا طرد شدن در واقع راهیست برای مغز تا به ما بگوید که به ارتباطات بیشتر با دیگران و احساس تعلق نیاز داریم.
متأسفانه، تعامل در رسانههای اجتماعی همیشه راه رسیدن به این هدف نیست – ممکن است از یک وضعیت بد به وضعیت بدتری در حال فرار باشید. به جای تلاش برای ارتباط بیشتر با افراد در رسانههای اجتماعی، چرا با کسی به صورت حضوری قرار نگذارید؟
برنامهریزی با یک دوست خوب، ایجاد یک برنامه گروهی یا انجام هر کاری که باعث شود با دوستانتان دیدار کنید، میتواند تغییر خوبی باشد و میتواند به شما کمک کند تا احساس اینکه از دست میدهید را از بین ببرید. این شما را در مرکز اتفاقات قرار میدهد.
اگر وقت ندارید برنامهریزی کنید، حتی یک پیام مستقیم در رسانههای اجتماعی به یک دوست میتواند ارتباط بیشتر و صمیمانهتری نسبت به پست کردن برای همه دوستان خود و امید به “لایک” ایجاد کند.
روی قدردانی تمرکز کنید
مطالعات نشان میدهند که انجام فعالیت های شکرگزارانه – مانند نوشتن دفتر شکرگزاری یا تشکر از دیگران و قدردانی از آنها – میتواند روحیه شما و همه افراد اطراف شما را بالا ببرد.
این تا حدی به این دلیل است که وقتی روی فراوانی آنچه که از قبل دارید تمرکز کنید، کمتر احساس نداشتن و از دست دادن به سراغ شما میآید. خوب کردن حال دیگران نیز باعث میشود ما احساس خوبی داشته باشیم.
قدردانی میتواند یک راه قدرتمند برای کاهش احساسات افسردگی و اضطراب باشد. از آنجایی که احساس بهتری نسبت به چیزهای خوب در زندگی خود دارید، کمتر وسوسه میشوید که به سمت شبکههای اجتماعی و FOMO بروید.