آیا تا به حال نگران بوده‌اید که مشکلی ذاتی در شما وجود داشته باشد؟ اینکه شاید به اندازه دیگران خوب نباشید؟ یا اینکه عمیقا نقص دارید و اگر دیگران متوجه شوند شما را طرد خواهند کرد؟ در این صورت، ممکن است شما طرحواره نقص / شرم را داشته باشید.
این مقاله برای پاسخ به هر سوالیست که ممکن است در مورد این طرحواره داشته باشید و موضوعات زیر را پوشش میدهد:
طرحواره نقص / شرم چیست؟
توضیحی در مورد طرحواره‌های اولیه ناسازگار (EMS)
علل طرحواره نقص / شرم
نشانه‌های طرحواره نقص / شرم در دوران کودکی و بزرگسالی
طرحواره نقص / شرم چگونه بر زندگی فرد تأثیر می‌گذارد؟
چگونگی درمان طرحواره نقص / شرم
طرحواره نقص / شرم چیست؟
طرحواره نقص/شرم یکی از ۱۸ طرحواره ناسازگار اولیه (EMS) است. داشتن این طرحواره به این معنی است که احساس می‌کنید به نوعی، مشکل اساسی در شما وجود دارد. نقصی که در خود احساس می‌کنید می‌تواند هر چیزی باشد – ظاهر، شخصیت، هوش، اخلاق و غیره. با این حال، باور به داشتن چنین نقص بزرگی باعث شرمندگی می‌شود. بنابراین، این باور منجر به این احساس نیز می‌شود که دیگران با شناختن شما، نقص‌تان را کشف کرده و شما را طرد خواهند کرد.
طرحواره‌های اولیه ناسازگار
نقص / شرم یک طرحواره اولیه ناسازگار (EMS) است. اگر می‌خواهید در مورد این طرحواره و همچنین ۱۷ طرحواره دیگر بیشتر بدانید، مقاله ما با عنوان طرحواره درمانی: راهنمای جامع را بخوانید.
دلایل ایجاد طرحواره نقص / شرم
طرحواره‌های ناسازگار اولیه (EMS) در دوران کودکی و زمانی که مراقبین اولیه به نیازهای کودک خود توجه کافی ندارند، شکل می‌گیرند. در مورد خاص طرحواره نقص / شرم، معمولا مراقبین کودک با رفتار یا گفتار خود به طور آشکارا از او انتقاد می‌کرده‌اند. این رفتار می‌تواند به این دلیل باشد که خود این مراقبین هم در کودکی با چنین شیوه تربیتی بزرگ شده‌اند. بنابراین، آن‌ها به دلیل نداشتن منابع درونی برای تغییر رفتار و برآورده کردن نیازهای فرزندشان، همین شیوه را در تربیت کودک خود به کار می‌بندند. این کمبود منابع درونی می‌تواند ناشی از بیماری روانی، تجربیات گذشته یا داشتن طرحواره‌های ناسازگار باشد.
یکی دیگر از راه‌های شکل‌گیری این طرحواره، بی‌توجهی ناخواسته مراقبین به نشانه‌های نیاز کودک یا سوءتعبیر این نشانه‌هاست. برای مثال، مادری ممکن است فکر کند با فراهم کردن خانه‌ای با ثبات و امنیت، به کودک خود احساس دوست داشته شدن و ارزشمندی داده است. اما در واقع، کودک به دلیل اینکه مراقب بارها نشانه‌های نیاز او را نادیده گرفته یا اشتباه متوجه شده، احساس دوری و عدم ارتباط با او می‌کند.
نشانه‌های طرحواره نقص / شرم
تاثیر طرحواره نقص / شرم می‌تواند گسترده باشد و تمام جنبه‌های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد. نشانه‌های این طرحواره در دوران کودکی و بزرگسالی به شرح زیر است:
طرحواره نقص / شرم در کودکی
کودکانی که طرحواره نقص / شرم دارند، نگران طرد شدن توسط دیگران به دلیل نقص‌های خود هستند. آن‌ها بر این باورند که اگر فرد دیگری بودند، دوست‌داشتنی‌تر یا قابل قبول‌تر می‌شدند. این باورها می‌تواند منجر به خجالتی شدن و انفعال آن‌ها در تعامل با دیگران شود.
چنین کودکانی ممکن است به دنبال اطمینان خاطر و تایید دیگران، به ویژه افراد دارای قدرت و مقام باشند. این رفتار می‌تواند آن‌ها را در موقعیت آسیب‌پذیری قرار دهد، به خصوص اگر فرد قدرتمند قابل اعتماد نباشد.
کودکان مبتلا به طرحواره نقص / شرم، به دلیل باور به نقص داشتن، ممکن است گوشه‌گیر و نسبت به ارتباط با دیگران مضطرب باشند و به همین دلیل، دوست کم یا اصلا دوستی نداشته باشند. از طرف دیگر، آن‌ها ممکن است رفتاری پرخاشگرانه، چه لفظی و چه فیزیکی، نسبت به دیگران از خود نشان دهند. این پرخاشگری ممکن است ناشی از نیاز به رهایی از احساسات شدید یا تلاشی برای ابراز خشم و درک اتفاقاتی باشد که در خانه برایشان رخ داده است.
طرحواره نقص / شرم در بزرگسالان
بزرگسالان مبتلا به طرحواره نقص / شرم، نسبت به طرد شدن، انتقاد، سرزنش و مقایسه منفی با دیگران بسیار حساس هستند. آن‌ها همچنین تمایل دارند از خود به شدت انتقاد کنند و درگیر مقایسه‌های منفی مداوم خود با دیگران شوند. علاوه بر این، این افراد معمولا دستاوردها و ویژگی‌های مثبت خود را بی‌اهمیت جلوه می‌دهند. به دلیل تمام این جنبه‌ها، آن‌ها ممکن است عزت نفس پایین داشته باشند و خود را لایق عشق و احترام ندانند. بزرگسالان مبتلا به این طرحواره معمولاً احساس شدید شرمندگی و خجالت می‌کنند و از اینکه نقص‌هایشان برای دیگران آشکار شود، به شدت می‌ترسند.
بزرگسالان مبتلا به طرحواره نقص / شرم، به دلیل عزت نفس پایین، حساسیت زیاد به انتقاد و ترس از برملا شدن نقص‌هایشان، تمایل به گوشه‌گیری از اجتماع دارند. با این حال، در حالی که آن‌ها به طور معمول فعالیت‌های انفرادی یا فرار از واقعیت را ترجیح می‌دهند، همچنان ممکن است احساس تنهایی را تجربه کنند. علاوه بر این، زمانی که این افراد با دیگران تعامل دارند، ممکن است اجازه دهند دیگران از آن‌ها سوءاستفاده کنند و با آن‌ها بدرفتاری شود.
قابل درک است که بزرگسالان مبتلا به طرحواره نقص / شرم ممکن است استرس زیادی را تجربه کنند و به روش‌های مقابله ناسالم روی بیاورند. آن‌ها ممکن است برای منحرف کردن ذهن خود از نگرانی‌ها یا برای آرام کردن خود به مواد مخدر روی بیاورند. برخی از نمونه‌های این موارد شامل خرید اجباری، قمار یا مصرف بیش از حد مواد مخدر، الکل و غذاست.
مقابله با طرحواره نقص / شرم
اگر باور داشته باشید که به نوعی نقص دارید و با فهمیدن این موضوع توسط دیگران، آن‌ها شما را طرد خواهند کرد، ژندگی برایتان دشوار می‌شود. افراد مبتلا به طرحواره نقص / شرم اغلب با باورهای منفی خود به یکی از سه روش ناسالم زیر مقابله می‌کنند: اجتناب، جبران افراطی یا تسلیم.
اجتناب
به طور معمول، افرادی که طرحواره نقص / شرم دارند از روابط صمیمی دوری می‌کنند. آن‌ها به دلیل تصور نقص داشتن، احساس شرم می‌کنند و نمی‌خواهند دیگران شخصیت واقعی‌شان را بدانند. علاوه بر این، آن‌ها نسبت به طرد شدن و انتقاد بسیار حساس هستند. قابل درک است که چنین افرادی نمی‌خواهند ریسک کنند تا دیگران نقص تصوری آن‌ها را ببینند، زیرا فکر می‌کنند واکنش طرف مقابل نسبت به آن‌ها منفی خواهد بود. به همین دلیل، ممکن است فردی با این طرحواره، از رابطه‌ای به رابطه دیگر برود یا روابط در حال شکوفایی را خراب کند تا کسی به اندازه کافی نزدیک نشود که او را به طور واقعی بشناسد.
جبران افراطی
از طرف دیگر، فردی با طرحواره نقص / شرم ممکن است از طریق رفتار خود، این باورها را جبران افراطی کند. آن‌ها ممکن است برای ساکت کردن ترس خود و جلب تایید دیگران از طریق دستاوردها یا کسب موقعیت اجتماعی تلاش کنند. علاوه بر این، چنین افرادی ممکن است برخوردی پرخاشگرانه داشته باشند – یعنی دیگران را به اشتباه متهم و برای اشتباهات خودشان، دیگران را سرزنش کنند. همچنین، ممکن است تسلیم به نظر برسند، اما از طریق پرخاشگری پنهان، تعلل، شکایت و اخم کردن، طغیان کنند. همه این اعمال ناخواسته باعث دور شدن افراد می‌شود و در نهایت باور فرد مبنی بر نقص داشتن و طرد شدن توسط دیگران پس از آشکار شدن نقصش را تقویت می‌کند.
تسلیم
برخی از افراد ممکن است با تسلیم شدن به باورهای ناشی از طرحواره نقص/شرم با آن‌ها مقابله کنند. آن‌ها بر این باورند که ذاتا نقص دارند و بنابراین، لایق احترام نیستند. بنابراین، ممکن است رفتار تسلیم‌جویانه داشته باشند و سعی کنند دیگران را راضی نگه دارند. در صورت برقراری رابطه، ممکن است افرادی را انتخاب کنند که به آن‌ها احترام نمی‌گذارند، زیرا خود را لایق احترام نمی‌دانند. به همین دلیل، ممکن است تمایل داشته باشند افرادی را جذب کنند و جذب افرادی شوند که احتمالاً آن‌ها را ترک خواهند کرد. وقتی این اتفاق می‌افتد، باور آن‌ها مبنی بر اینکه دیگران آن‌ها را به دلیل اینکه به اندازه کافی خوب نیستند، طرد می‌کنند، تقویت می‌شود.
درمان طرحواره نقص / شرم
ثابت شده است که طرحواره نقص/شرم یکی از دشوارترین طرحواره‌ها برای درمان است، زیرا می‌تواند بر تمامی جنبه‌های زندگی تأثیر بگذارد. علاوه بر این، از آنجایی که این طرحواره باعث می‌شود افراد از نقص تصوری خود احساس شرم کنند، درخواست کمک می‌تواند دشوار باشد. این عوامل در کنار هم، لزوم درمان را بیش از پیش ضروری می‌کند.
طرحواره درمانی بر تجربیات دوران کودکی و خودِ رابطه درمانی برای به چالش کشیدن طرحواره‌های ناسازگار تمرکز می‌کند. در حالی که تغییر طرحواره‌های ناسازگار دشوار است، با تعهد، ثبات و درمان مناسب، دستیابی به تغییر مثبت کاملاً ممکن است.
تشخیص زمان فعال شدن طرحواره نقص / شرم
ممکن است طرحواره نقص / شرم لزوما بر تمام حوزه‌های زندگی شما تأثیر نگذارد. شاید فقط در محل کار احساس ناکافی بودن کنید، یا فقط در روابط شخصی احساس نقص داشته باشید. برای رسیدگی صحیح به این طرحواره، مهم است که میزان تأثیر آن بر شما و حوزه‌های تحت تاثیر را مشخص کنید.
مقایسه خود با دیگران را متوقف کنید
“هیچ‌کس کامل نیست.”
مردم به ندرت اشتباهات و کمبودهایشان را برای همه علنی می‌کنند و این امر به ویژه در رسانه‌های اجتماعی صادق است.
افراد در رسانه‌های اجتماعی خود را آنگونه که آرزویشان است نشان می‌دهند، نه آنگونه که واقعاً هستند.
اگر متوجه شدید که بعد از استفاده از شبکه‌های اجتماعی بیشتر خودتان را با دیگران مقایسه می‌کنید، سعی کنید دسترسی خود را به یک زمان مشخص در روز محدود کنید و دنبال کردن حساب‌هایی را که باعث می‌شوند نسبت به خودتان احساس بدی داشته باشید، لغو کنید.
در عوض، سعی کنید با فهرست کردن چیزی که هر روز برای آن سپاسگزار هستید، قدردانی از نکات مثبت زندگی خود را تمرین کنید. این چیزها نباید بزرگ و باورنکردنی باشند. به عنوان مثال، می‌توانید از اینکه در مسیر رفتن به محل کار باران نمی‌بارد یا اینکه شرینی خوشمزه‌ای خورده‌اید، سپاسگزار باشید. با این حال، هر زمان که عادت به تمرین قدردانی را در خود ایجاد کنید، متوجه خواهید شد که بیشتر اوقات نکات مثبت زندگی خود را می‌بینید.
تمرین خودشفقتگری
به این نکته توجه کنید که همه، صرف نظر از اینکه چقدر خود را نقص‌دار می‌دانند، لایق عشق و احترام هستند. درک کنید که با این باور به نقص داشتن رسیده‌اید، زیرا در کودکی برای شما منطقی بوده است.
به این موضوع اذعان کنید که دیگر کودک نیستید و دیگر نیازی نیست به این شکل فکر کنید. هنگامی که طرحواره نقص / شرم شما فعال می‌شود، سعی کنید با خودتان صحبت کنید، همانطور که با یک دوست عزیز صحبت می‌کنید. ما اغلب در هنگام صحبت با دیگران در مورد مشکلی، نسبت به آن‌ها بخشنده‌‌تر و مهربان‌تر هستیم.
اجازه دهید همان عشق و مهربانی را به خودتان داشته باشید. تشخیص دهید که شما فراتر از هر یک از نقص‌های درک شده خود هستید و فهرستی از ویژگی‌های مثبت و صفات خود تهیه کنید. هیچ چیز برای قرار گرفتن در این لیست خیلی کوچک یا ناچیز نیست. هنگامی که طرحواره نقص/شرم شما فعال می‌شود به این لیست مراجعه کنید. زمان آن فرا رسیده است که دستاوردها و پیروزی‌های خود را در زندگی جشن بگیرید.
مراقب اطرافیانتان باشید
از خود بپرسید آیا نزدیک‌ترین افراد به شما طرحواره شما را تقویت می‌کنند یا خیر و در صورت لزوم تغییراتی ایجاد کنید. سعی کنید خود را با افرادی احاطه کنید که به شما احترام می‌گذارند و با شما خوب رفتار می‌کنند. اگر منزوی شده‌اید، فعالیت گروهی را بر اساس کاری که معمولاً به تنهایی از انجام آن لذت می‌برید، امتحان کنید. به عنوان مثال، اگر از کوهنوردی لذت می‌برید، سعی کنید به یک گروه کوهنوردی بپیوندید. برقراری ارتباط در حین انجام فعالیتی که از آن لذت می‌برید و دیگران نیز به آن علاقه دارند، آسان‌تر خواهد بود.
به دنبال درمان باشید
اگر طرحواره نقص / شرم دارید، ممکن است از روابط گذشته، خشم، ناامیدی و غم حل نشده زیادی داشته باشید. همچنین ممکن است در مورد روابط فعلی خود اضطراب زیادی را تجربه کنید. علاوه بر این ممکن است احتیاج داشته باشید که انتظارات و مرزهای سالمی را ایجاد کنید. مشاوره فردی با یک طرحواره درمانگر می‌توانید به شما کمک بزرگی کند، همین مروز با ما تماس بگیرید.
