چرا برخی دختران دوست دارند پسر باشند؟ نگاهی عمیق به هویت جنسیتی از دیدگاه روانشناسی

اگر فرصت مطالعه نداری، می‌تونی نسخه صوتی این مطلب رو گوش بدی و در مسیر یا حین کار هم ازش استفاده کنی.

شاید شما هم به عنوان والدین، جملاتی مانند «کاش پسر بودم!» یا «دوست ندارم دختر باشم» را از زبان دخترتان شنیده باشید. گاهی این جملات در حد یک آرزوی کودکانه و گذرا باقی می‌مانند، اما گاهی دیگر، نشان از یک چالش عمیق‌تر در دنیای درونی فرزند شما دارند. وقتی می‌بینید دخترتان به طور مداوم از بازی‌های دخترانه دوری می‌کند، اصرار دارد لباس‌های پسرانه بپوشد و خود را با نامی پسرانه معرفی می‌کند، طبیعی است که نگران شوید. این پدیده که فراتر از یک بازی ساده است، به مفهومی بنیادین به نام هویت جنسیتی بازمی‌گردد.

در این مقاله، ما به عنوان متخصصان کلینیک روانشناسی آفتاب، قصد داریم تا به صورت عمیق و علمی به این سوال بپردازیم که چرا برخی دختران تمایل دارند پسر باشند. ما دلایل روانشناختی، خانوادگی و اجتماعی این موضوع را بررسی کرده و راهکارهایی عملی برای والدین ارائه خواهیم داد تا بتوانند با درک و حمایت صحیح، فرزند خود را در این مسیر پیچیده همراهی کنند.

هویت جنسیتی چیست و چرا اهمیت دارد؟

پیش از هر چیز، باید میان دو مفهوم تفاوت قائل شویم: جنسیت بیولوژیک و هویت جنسیتی.

• جنسیت بیولوژیک (Biological Sex): به ویژگی‌های فیزیکی و بیولوژیکی (کروموزوم‌ها، هورمون‌ها و اندام‌های تناسلی) اشاره دارد که فرد با آن‌ها متولد می‌شود و او را به عنوان زن یا مرد تعریف می‌کند.
• هویت جنسیتی (Gender Identity): به احساس عمیق و درونی یک فرد نسبت به جنسیت خود اشاره دارد. این یک درک شخصی است که به فرد می‌گوید «من زن هستم»، «من مرد هستم»، یا شاید هیچ‌کدام. این هویت لزوماً با جنسیت بیولوژیک فرد منطبق نیست.

هویت جنسی، بخش اساسی از شخصیت هر فرد است و در طول دوران کودکی و نوجوانی شکل می‌گیرد. این هویت، پاسخی است به این سوال درونی که “من کیستم؟”. زمانی که هویت جنسیتی یک فرد با جنسیت بیولوژیک او همسو باشد، فرد احساس راحتی و یکپارچگی می‌کند. اما مشکل زمانی آغاز می‌شود که این دو با یکدیگر در تضاد باشند. این وضعیت در علم روانشناسی با عنوان “ملال جنسیتی” (Gender Dysphoria) یا همان اختلال هویت جنسی شناخته می‌شود و با احساس نارضایتی و آشفتگی شدید همراه است.

ریشه‌های تمایل دختران به پسر بودن: تحلیلی چندوجهی

اینکه چرا یک دختر ممکن است به طور مداوم آرزو کند که پسر باشد، یک دلیل واحد ندارد. این پدیده محصول تعامل پیچیده‌ای از عوامل خانوادگی، اجتماعی و فردی است. در ادامه به بررسی مهم‌ترین این عوامل می‌پردازیم.

۱. نقش کلیدی خانواده و نگرش والدین

خانواده اولین و مهم‌ترین محیطی است که کودک در آن هویت خود را کشف می‌کند. نگرش‌ها، رفتارها و حتی آرزوهای ناگفته والدین می‌تواند تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری هویت جنسیتی فرزند بگذارد.

• آرزوهای والدین: گاهی والدین، به صورت آگاهانه یا ناخودآگاه، آرزوی داشتن فرزندی از جنس مخالف را داشته‌اند. اگر پدری همیشه دوست داشته پسری داشته باشد تا با او فوتبال بازی کند یا مادری که آرزوی دختری را داشته، صاحب پسر شود، ممکن است این پیام را به فرزند خود منتقل کنند که جنسیت فعلی او “نامطلوب” است. کودکی که احساس کند وجودش آن‌طور که هست پذیرفته نشده، ممکن است برای جلب رضایت والدین، به سمت ایفای نقش جنس مخالف گرایش پیدا کند.
• کلیشه‌های جنسیتی در خانه: در خانواده‌هایی که کلیشه‌های جنسیتی سفت و سختی حاکم است (مثلاً “پسرها قوی هستند و گریه نمی‌کنند” یا “دخترها باید آرام و لطیف باشند”)، دختری که روحیه‌ای فعال، پرانرژی و ماجراجو دارد، ممکن است احساس کند که ویژگی‌هایش با قالب “دخترانه” سازگار نیست. در نتیجه، ممکن است به این باور برسد که برای ابراز خود واقعی‌اش، باید پسر باشد.
• رابطه با والد همجنس: رابطه گرم، صمیمی و حمایتگرانه با مادر، نقش حیاتی در شکل‌گیری هویت زنانه سالم در دختران دارد. مادری که خود از زن بودن خویش راضی است و الگویی مثبت و توانمند برای دخترش محسوب می‌شود، به او کمک می‌کند تا با جنسیت خود احساس راحتی کند. در مقابل، ضعف این رابطه یا وجود یک الگوی منفی می‌تواند این فرآیند را مختل کند.

۲. فشارهای اجتماعی و فرهنگی

جامعه نیز با پیام‌های آشکار و پنهان خود، بر درک کودکان از جنسیت تأثیر می‌گذارد.

• جامعه مردسالار: در بسیاری از جوامع، متأسفانه صفات و نقش‌های مردانه از ارزش و احترام بیشتری برخوردارند. قدرت، استقلال، موفقیت شغلی و جسارت، اغلب به عنوان ویژگی‌های “مردانه” ستایش می‌شوند. دختری که این پیام را از محیط اطراف، رسانه‌ها و حتی مدرسه دریافت می‌کند، ممکن است به این نتیجه برسد که برای دستیابی به قدرت، احترام و آزادی بیشتر، “پسر بودن” یک مزیت است. این تمایل در دوران نوجوانی، که سن جامعه‌پذیری و کسب محبوبیت در گروه همسالان است، تشدید می‌شود.
• تقویت کلیشه‌های جنسیتی: مدارس، دوستان و رسانه‌ها نیز در تقویت این کلیشه‌ها نقش دارند. وقتی در کارتون‌ها و فیلم‌ها، قهرمانان اصلی اغلب پسر هستند و دختران در نقش‌های فرعی و نیازمند به نجات ظاهر می‌شوند، این پیام به کودکان منتقل می‌شود که پسر بودن با قدرت و اهمیت بیشتری همراه است.

۳. عوامل محیطی و تربیتی

محیط تربیتی و تجربیات فردی نیز در این میان بی‌تأثیر نیستند.

• تجربیات منفی مرتبط با جنسیت: اگر دختری به دلیل جنسیتش مورد تمسخر، محدودیت یا آزار قرار گیرد، ممکن است از دختر بودن خود احساس انزجار کند و آرزو کند که ای کاش پسر بود تا از این تجربیات ناخوشایند در امان باشد.
• الگوهای رفتاری: رواج تک‌فرزندی و حمایت بیش از حد از فرزند، گاهی می‌تواند به تربیت فردی منجر شود که مهارت‌های کافی برای حل مسائل و مواجهه با چالش‌ها را ندارد. این فرد ممکن است در مواجهه با فشارهای اجتماعی مرتبط با جنسیت، راه ساده‌تر را در تقلید از “جنس قوی‌تر” ببیند.

از کجا بفهمیم مسئله جدی است؟ علائم هشداردهنده برای والدین

مهم است که میان بازی‌های کودکانه و علائم یک اختلال تمایز قائل شویم. علاقه‌ی کوتاه‌مدت یک دختر به بازی‌های پسرانه یا پوشیدن لباس برادرش لزوماً نگران‌کننده نیست. اما اگر الگوهای زیر را به صورت مداوم، شدید و طولانی‌مدت (معمولاً بیش از شش ماه) مشاهده کردید، زمان آن رسیده که موضوع را جدی بگیرید:

• اصرار شدید بر اینکه او پسر است یا می‌خواهد پسر شود.
• امتناع مداوم از پوشیدن لباس‌های دخترانه و اصرار بر مدل مو و لباس‌های پسرانه.
• نفرت و انزجار از اندام‌های زنانه بدن خود و آرزوی داشتن اندام‌های مردانه.
• ترجیح مداوم بازی با پسران و شرکت در بازی‌ها و فعالیت‌های کلیشه‌ای پسرانه.
• اصرار بر استفاده از نام پسرانه برای خود.
• ابراز ناراحتی و استرس شدید از تغییرات فیزیکی دوران بلوغ.

این افراد اغلب دچار احساسات منفی مانند اضطراب، افسردگی، خشم و انزوا می‌شوند، زیرا احساس می‌کنند در بدنی اشتباهی به دام افتاده‌اند.

نقش والدین: از پیشگیری تا حمایت

واکنش شما به عنوان والدین، نقشی تعیین‌کننده در سلامت روان فرزندتان دارد.

توصیه‌های پیشگیرانه:

1. به کلام خود دقت کنید: از بیان جملاتی که جنسیت فرزندتان را زیر سوال می‌برد یا برتری جنس مخالف را القا می‌کند، جداً خودداری کنید. جملاتی مثل «تو مثل یک پسر قوی هستی» یا «کاش یک پسر داشتم» می‌تواند بسیار آسیب‌زا باشد.
2. انتخاب اسباب‌بازی‌های متنوع: به جای محدود کردن فرزندتان به اسباب‌بازی‌های “دخترانه”، مجموعه‌ای متنوع از اسباب‌بازی‌ها را در اختیار او قرار دهید. اجازه دهید هم با عروسک بازی کند و هم با ماشین. هدف، کشف علایق است، نه تحمیل نقش.
3. الگوی مثبت باشید: نقش‌های جنسیتی را در خانه به صورت متعادل تقسیم کنید. پدری که در کارهای خانه مشارکت می‌کند و مادری که در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی فعال است، الگوی بهتری برای فرزندان خواهند بود.
4. تقویت رابطه با والد همجنس: مادران عزیز، زمانی باکیفیت را با دختر خود سپری کنید. با او صحبت کنید، از توانمندی‌هایش تعریف کنید و به او نشان دهید که زن بودن چقدر می‌تواند زیبا و قدرتمند باشد.

وقتی مسئله جدی است چه کنیم؟

• قضاوت نکنید، حمایت کنید: هرگز فرزندتان را به خاطر احساساتش سرزنش، تنبیه یا مسخره نکنید. به او اطمینان دهید که عشق شما به او بی قید و شرط است.
• با آرامش گفتگو کنید: سعی کنید دنیای او را درک کنید. از او بپرسید چه احساسی دارد و چرا دوست دارد پسر باشد. شنونده خوبی باشید.
• به دنبال کمک تخصصی باشید: اگر نگرانی‌های شما جدی است، درنگ نکنید. مراجعه به یک روانشناس کودک و نوجوان بهترین اقدامی است که می‌توانید انجام دهید. یک متخصص می‌تواند با ارزیابی دقیق، تشخیص دهد که آیا فرزند شما با ملال جنسیتی روبرو است یا خیر.

اقدامات مشاوره‌ای و درمانی در کلینیک آفتاب

در کلینیک ما، فرآیند کمک به این کودکان و خانواده‌هایشان با یک رویکرد جامع و چندبعدی انجام می‌شود:

1. مصاحبه تشخیصی و ارزیابی: در جلسات اولیه، روانشناس از طریق مصاحبه با کودک و والدین و استفاده از آزمون‌های شخصیتی معتبر، به ارزیابی دقیق وضعیت می‌پردازد.
2. روان‌درمانی فردی: جلسات درمانی به کودک یا نوجوان کمک می‌کند تا احساسات خود را بشناسد، با تعارضات درونی خود کنار بیاید و اضطراب و افسردگی ناشی از این وضعیت را مدیریت کند.
3. خانواده‌درمانی و مشاوره والدین: این جلسات به والدین کمک می‌کند تا درک بهتری از شرایط فرزند خود پیدا کنند، مهارت‌های ارتباطی مؤثر را بیاموزند و محیطی حمایتگرانه و پذیرا در خانه ایجاد کنند.
4. ارجاع به روانپزشک: در صورت لزوم و برای مدیریت علائم شدید افسردگی یا اضطراب، ممکن است ارجاع به روانپزشک نیز صورت گیرد.

نتیجه‌گیری

علاقه یک دختر به پسر بودن، پدیده‌ای پیچیده است که نباید آن را ساده انگاشت. این تمایل می‌تواند ریشه در فشارهای خانوادگی، اجتماعی و تجربیات فردی داشته باشد. کلید عبور موفقیت‌آمیز از این چالش، درک، پذیرش و حمایت است. با فرهنگ‌سازی صحیح و آموزش به خانواده‌ها می‌توانیم جامعه‌ای بسازیم که در آن هیچ کودکی به خاطر جنسیتش احساس حقارت یا محدودیت نکند.

اگر شما نیز با چنین مسائلی در مورد فرزندتان روبرو هستید، به یاد داشته باشید که تنها نیستید. تیم متخصصان ما در کلینیک روانشناسی آفتاب آماده است تا با ارائه مشاوره تخصصی و راهکارهای درمانی مبتنی بر علم، شما و فرزندتان را در این مسیر همراهی کند تا او بتواند به یک هویت جنسیتی سالم، یکپارچه و اصیل دست یابد.