با شیوع مشکلات ساختاری در جامعه ؛ خانواده ها نیز دستخوش آسیب هایی چون طلاق؛ بحران عاطفی و گسست می شوند. طلاق پدیده ای چند عاملی است که بر فرد و خانواده آثار مخربی دارد و در ابعاد اجتماعی موجب ناهنجاری های بسیاری می شود. یکی از این آسیب ها مساله گرایش به طلاق است ؛ گرایشی که فرد تمایل و علاقه برای گسستن پیوند زناشویی و خروج از این رابطه طی فرایند قانونی اشاره دارد.
روزلت و جانسون و مورو (۱۹۸۶) گرایش به طلاق را در ۴ بعد مطرح می کند.
- بعد تمایل به خروج از رابطه
- بعد تمایل به مسامحه
- بعد احساسات
- بعد وفاداری
با توجه به اینکه مجالی برای توضیح دادن پیرامون این ابعاد نیست؛ سراغ پژوهشی پیرامون تاثیر روایت درمانی در کاهش گرایش به طلاق می رویم. جامعه آماری این طرح شامل ۱۶ زن در فواصل سنی ۲۵ تا ۳۸ سال هستند که در وضعیت طلاق عاطفی با همسران خود می باشند. قبل از انجام روایت درمانی ؛میزان گرایش به طلاق در آنان توسط پرسشنامه ۲۸ سوالی روزلت ؛ جانسون و مورو که در سال ۱۹۸۶ طراحی شده بود بررسی شد و سپس برنامه ی ۹ مرحله ای تنظیم شده و بصورت هفتگی در گروه آزمایش طی دو ماه اجرا شد.
لازم به توضیح است که این پرسشنامه ۲۸ سوالی است که برای ارزیابی زوجین مستعد و متمایل به طلاق بکار می رود که دارای ۴ بعد است و هر بعد ۷ سوال دارد . سوالاتی که شامل بعد تمایل برای خارج شدن از رابطه ؛ بعد تمایل به مسامحه ؛ بعد ابراز احساسات و بعد وفاداری است.
محتوای جلسات روایت درمانی
فرآیند درمان
- اهداف
- محتوا
گام اول
اهداف: معارفه و بیان اصول و اهداف کلی جلسات
محتوا: معرفی و بیان قواعد بنیادین جلسات مشاوره شامل حضور منظم در ساعات مقرر ؛ انجام تکالیف ؛بیان اصل راز داری؛ شرح کافی ارزش ها ؛اهداف و محتوای روایت درمانی ؛در خواست از فرد جهت بیان اهداف خود از حضور در جلسات ؛ ایجاد موقعیت مشارکتی در درمان و محوریت دادن به مراجع
گام دوم
اهداف: نام گذاری مشکل ؛ شناسایی روایات غالب منفی
محتوا: تشویق فرد برای شرح روایت های خود ؛ گوش دادن دقیق به جزییات زبان ؛ واژه ها و استعارات مراجع جهت شناسایی دقیق تر گفتمان غالب فرد و همدلی با وی ؛ نام گذاری مشکل با توجه به واژه ها و زبان مراجع به عنوان مقدمه ای برای جداسازی فرد از مشکل ؛تلاش در جهت آگاهی بخشی به مراجع برای شناسایی روایت های غالب ناکارآمد که گرایش وی به طلاق را تسهیل می کند.
گام سوم
اهداف: بیان روایات زندگی ؛برون سازی مشکل
محتوا: مرور روایت زندگی ؛استفاده از زبان استعاری و جداسازی مشکل از هویت و روابط زوجی مراجع ؛ جداسازی فرد از ادراکات غالب گذشته که هویت را همراه با عدم ابرازگری ؛ وفا داری و مسامحه در روابط زناشویی تعریف می کرد ؛ بطوری که بین خود و باورهای مشکل ساز تفاوت قایل می شود.
گام چهارم
اهداف: به چالش کشیدن روایت غالب ؛تاثیرات مشکل بر فرد ؛ طرح روایات فرعی
محتوا: بیان رویدادهای مهم زندگی ؛ به چالش کشیدن روایت غالب منفی و تاثیرات مشکل بر روابط زوجی آزمودنی از طریق پرسش های تاثیر گذار . بررسی گذشته و حال فرد ؛ روابط زناشویی و شناسایی افراد مهمی که نقش کلیدی را در نوشتن داستان زندگی وی داشته اند، ارایه دورنمای توضیحی خارج از مشکل به فرد ؛ توصیف روایت های فرعی مثبت مبنی برکاهش تمایل به جدایی
گام پنجم
اهداف: ساختار شکنی و نام گذاری مجدد ؛ افزایش عاملیت
محتوا: ساخت شکنی و نام گذاری مشکل و روایت های مشکل دار ؛ بازنمایی مشکل ؛کمک به آزمودنی در کسب اگاهی ؛ قدرت و احساس عاملیت شخصی جهت پی بردن به نقش خود در ایجاد مسایل زناشویی و روایات مشکل دار ؛ بیان مشکلات زناشویی ایجاد شده به دلیل عدم هویت یابی و نوشتن روایت زندگی فرد توسط دیگران به بهانه پایین بودن سن و تجربیات و تشویق به رفتارهای مغایر با روایت مشکل دار در فاصله جلسات
گام ششم
اهداف : طرح و بسط موارد استثنا
محتوا : پرسش از آزمودنی در باره موارد منحصر به فرد و افزایش امید به تغییر روایات ناکارآمد ؛ تاکید و تمرکز بر جزییات تفکرات ؛ احساسات و رفتارهای فرد هنگام بیان استثنايات و بسط موارد استثنا به زمان حال
گام هفتم
اهداف : بیان روایت جدید ؛آیین معارفه ؛ خلق اسناد نوشتاری
محتوا :طرح روایت های جایگزین و مرجع؛ در میان گذاشتنش روایت مبنی بر کاهش تمایل به طلاق در حضور یکی از نزدیکان ؛ طرح انواع مهارت ها عبارتند از
:۱) مهارت های حرف زدن : بیان افکار و احساسات؛ طرح خواسته ها
۲) مهارت های گوش دادن ؛ درخواست از آزمودنی برای نوشتن نامه های پست نشده ؛ به همسر و کمک به وی جهت شناسایی درک بیان احساسات خود و پی بردن به روایات سرشار از مشکل با مکتوب کردن آن ها ؛ رها کردن افکار و باورهایی که در گذشته تسهیل کننده گرایش به جدایی بوده اند .
گام هشتم
اهداف : بازسازی و بازگویی روایت زندگی
محتوا: بازنویسی ؛ باز سازی و بازگویی روایت زندگی با واژگان جدید دارای باز عاطفی ؛ مرور اقدامات احتمالی در آینده ؛گفتگو در باره تجارب مثبت و روایت های جایگزین ؛ تایید روایت های جایگزین ؛ آزمودنی آینده را در حالی تجسم کند که فردی هویت یافته و توانمند در نوشتن روایتی مثبت از زندگی زناشویی خود است .
گام نهم
اهداف : تثبیت روایت جایگزین
محتولا: بررسی و ویرایش نهایی روایت تازه فرد ؛ پیش بینی مشکلات احتمالی ؛ ایفای نقش در روایت جدید با تعبیر روایت غالب ناکارآمد فرد درمان پایان می پذیرد.
نتایج : بر اساس یافته های پژوهش روایت درمانی فردی موجب کاهش گرایش به طلاق شده است و همچنین ابعاد تمایل به خروج از رابطه و مسامحه نیز کاهش یافته و دو مولفه ابراز احساس و وفاداری افزایش داشته است.
منابع
۱-جامعه شناختی میزان گرایش به طلاق؛ مطالعه موردی شهرستان کرمانشاه .پژوهش زنان.
۲-وینس لید ؛ جان ام و مانک ؛ جرالدی (۲۰۰۷).مشاوره روایتی . ترجمه جابری .مشهد .استان قدس رضوی
